Kitap okumayı sevenlerimiz bile konu dil bilgisine geldiğinde pek dikkatli olmuyor. Öyle ki Türkçe dersleri, okullarda genelde sevilen derslerden olmasına rağmen dil bilgisi konuları öğrenciler için sıkıcı gelmektedir. Dil bilgisinin kurallı bir yapı göstermesi ve adeta Türkçenin matematiği olması dolayısıyla bu böyledir. Özellikle de yazı yazmaya gelince imla kurallarına dikkat edenlerin oranı, bir elin parmaklarını geçmez. Hal böyle olunca özellikle de sosyal medyada kullanımı sebebiyle dilin yozlaşması kaçınılmaz olmaktadır.
Bugün, dil bilgisinin önemli bir konusu olan kişi zamirlerini işleyeceğim ve sizi daha fazla bekletmeden izninizle konuma giriş yapıyorum.
Türkçenin Tarihsel Macerası
Türkçe, Türklerin tarihi serüvenlerinden ötürü pek çok dil ile etkileşmiştir ve onlara zenginlik katarken onlardan da bir şeyleri kendi bünyesine katmıştır. Türkçenin gelişimini bilmek için Türk tarihini bilmek gerekmektedir.
Türkçenin ortaya çıkış yeri ve tarihi, dil bilimi var olduğundan beri konu edilmektedir. Türklerin etkileşmeye açık bir millet olması dolayısıyla pek çok dilde Türk izlerini görmek mümkündür. Bu da hem bazı açılardan anlama kolaylığı sağlarken hem de Türkçenin çıkış yerini tespit noktasına kafa karışıklığına neden olabiliyor.
Türklerin yazıyı nispeten geç kullanması da aynı şekilde Türk dilinin tarihi serüvenini saptamayı zorlaştıran en önemli etkenlerdendir. Ön Türkçenin ve Ön Türklerin çıkış yeri için farklı teoriler olsa da bunlar henüz kesinlik kazanmamıştır.
Türkçe, İslam öncesi dönemde Çince ve Moğolcayla etkileşim içerisindeyken İslami devirlerde Arapça ve Farsça ile etkileşmiştir. Tarih boyunca Türkler; Göktürk, Uygur, Arap, Kiril ve Latin alfabelerini kullanmıştır.
Zamir Nedir ve Çeşitleri Nelerdir?
Zamirler, Türkçede ismin yerini geçici olarak alan ve ismin yerine kullanılan sözcüklerdir. Sıfatlar gibi zamirler de isim soyludur. Kaynaklarda, zamir yerine adıl ismi de kullanılır. Bu karışıklığa sebep olmamalı çünkü zamir ile adıl eş anlamlıdır.
Zamirler cümlede kullanılma durumlarına veya eklerine göre kendi arasında türlere ayrılmaktadır. Bunlardan ilki, en çok kullandığımız kişi zamirleridir.
Kişi Zamirleri
Kişi zamirleri de kendi arasında tek ve çoğul olmak üzere ayrılmaktadır. Bunların kullanımı, aldığı ekler ve yerine göre hangisinin kullanılıp kullanılmayacağı bilinmelidir.
●Ben
●Sen
●O
●Biz
●Siz
●Onlar
Bunlar en çok kullanılan kişi zamirleridir ve günlük konuşmalarımızın da temelini oluşturmaktadır. Şahıs zamirleri, tamlayan yani ilgi eklerini alabilir fakat iyelik eklerini alamaz.
Benim evim, senin otomobilin, onun kalemi gibi kullanımlarda zamirler isim tamlamasının tamlayanıdır ve eğer özel bir vurgu yoksa tamlayan düşebilir. Tamlayan düştüğünde yanlış anlaşılma ya da anlam kaybı yoksa bu böyledir. Benim evim derken benim kısmı kullanılmasa da anlam karmaşası olmayacağından bu kullanım, tamlayan olan zamirin düştüğü kullanımlara bir örnektir. Aynı şekilde senin otomobilindeki senin ve onun kalemindeki onun yazımları da genellikle düşmektedir.
Peki Tamlayanın düşmemesi için ne gereklidir diye soruyorsanız burası karışıklığın çıkabileceği yerlerdendir.
Ahmet sadece ona yardıma gider diye örnek bir cümlemiz olsun. Burada ''ona'' zamirini atarsak Ahmet sadece yardıma gider diye bir cümle elde ederiz. İlk cümlede, Ahmet'in sadece bir kişiye yardıma gittiği ve bunun istisnai bir durum olduğu anlatılırken zamir atıldığında bu sefer Ahmet'in yardıma gittiği anlatılmaktadır. Burada bir anlam kaybı olmuştur zamirin atılması.
''Ben'' ve ''sen'' zamirleri, yönelme eki aldıklarında ünlü değişimine uğrarlar. Örneğin ben kelimesi, yönelme eki aldığında bana olarak yazılırken sen kelimesi de sana olarak yazılır. Ben ve sen zamirlerinin ikinci harfi olan e, burada değişerek a harfine dönüşmüştür.
Sen zamiri, bazı durumlarda nezaket kuralları gereği siz olarak kullanılmaktadır. Özellikle de yeni tanışılan bir kişi için sen zamiri pek uygun değildir. Resmi konuşmaların genel kurallarındandır sen yerine siz kullanımı.
Kişi Zamiri ve Sıfat Karışıklığı
Zamirleri asıl zor yapan konu budur. Zamirler ve sıfatlar, cümlede kullanılma şekillerine göre birbiriyle sıklıkla karışmaktadır.
''O adamın evi çok büyüktü.'' diye örnek bir cümlemiz olsun. Buradaki ''o'' neye işaret etmektedir? Zamir midir yoksa sıfat mı? Bunu anlamak için önüne gelen isimle arasındaki ilişkiyi anlamak gerekir. O adamın derken buradaki adam ifadesiyle o, sıfat olarak kullanılmıştır. Adamın kelimesine hangi adamın sorusunu sorarsak o adamın diye cevaplarız ve bu da adamın işaret edildiği sonucunu ortaya çıkarır. Buradaki o, bu cümlede bir sıfat olarak kullanılmıştır.
Bir diğer örnek cümlemiz de ''O, işinin ehli birisidir.'' olsun. Burada o derken herhangi bir isme gönderme yapılmamıştır. Buradaki o ifadesi bir kişi zamiridir çünkü önünde nitelediği ya da işaret ettiği bir isim yoktur ve aynı zamanda bir insanı ifade etmektedir. Peki bu cümle, ''O işin en iyisi Mustafa'dır.'' diye değişirse ne olur? Şimdiki kullanım zamir midir yoksa sıfat mı? İşte bu durumda sıfat olacaktır çünkü hangi işin sorusuna o işin diye cevap verileceğinden zamir olarak kullanım yoktur. Bunun yerine işaret sıfatı vardır.
Kişi Zamiri ve İşaret Zamiri Karışıklığı
Kişi zamirleri ve işaret zamirleri pek çok kere karışmaktadır. O ve onlar, hem işaret hem de kişi zamiri olarak kullanılmaktadır. Burada dikkat edilmesi gereken nokta ise bir insanı mı yoksa başka bir nesneyi mi konu ettiğimizdir.
●Onun kalemini bana ver derken kalemi kullanan kişiye bir gönderme yapıldığından ve bu bir insan olacağından buradaki kullanım kişi zamiridir.
●Onların bu sınavı geçebileceğini düşünmüyorum derken onların ifadesi, insana gönderme yaptığından dolayı buradaki kullanım yine kişi zamiridir.
●O, sabaha kadar miyavladı; hiç uyumadı derken bir kediyi kastettiğimiz için buradaki kullanım elbette işaret zamiridir.
Türkçenin çetrefilli bir konusu olan kişi zamirlerini incelediğimiz bu yazının sonuna gelmiş bulunmaktayım. Tüm KS halkına hayırlı akşamlar diler ve izninizle yazımı burada sonlandırırım.
En İyi Cevap