Petrolün Amerikan Doları ile Satılması Üzerine Kısa Bir Değerlendirme

Son günlerde petrol fiyatlarında meydana gelen değişmeler ve konuya KızlarSoruyor sitesinde gösterilen ilgi üzerine, petrolün neden Amerikan Doları ile satıldığına ilişkin kısa bir değerlendirme yazmak istedim. Bilindiği gibi petrol fiyatları hep Amerikan Doları cinsinden ifade ediliyor. Bu ise Amerika Birleşik Devletleri'ne olağan üstü bir güç ve hakimiyet alanı sağlıyor. Petrol satın almak isteyen bir ülke, karşılığında Amerikan Doları vermek ve bu doları da bir yerden bulmak zorundadır. Yani eğer petrol satın almak istiyorsanız ancak elinizde dolar varsa alabilirsiniz. Petrolün dolar cinsinden fiyatlanması ve dolar ile satılması ise doları uluslararası rezerv para yapmaktadır. Çünkü dünyada petrol ihtiyacı sürekli artmaktadır ve çok az ülke kendisine yeterli petrolü çıkarabilmektedir. Sonuç olarak petrol satın alabilmek için bütün ülkeler dolar bulmak zorunda kalmaktadır.

Doların Rezerv Para Olması

Dünya ticaretinde yaygın olarak kullanılabilen bir para birimi, rezerv para olarak kabul edilir. Yani elinizde rezerv para varsa yapacağınız ithalatı bu rezerv parayı kullanarak yapabilirsiniz. Bir malı ithal etmek istediğiniz zaman karşınızdaki ülke sizden bu mal karşılığında rezerv para talep edecektir. Dolayısıyla Amerikan Doları bu anlamda rezerv paradır ve Dünya ticaretinde yaygın olarak kullanılmaktadır. Yani sadece petrol satın almak istediğinizde değil, başka bir malı satın almak istediğinizde de Amerikan Doları ile ödeme yapmak durumundasınız. Amerikan Dolarının yanı sıra Avro ve İngiliz Sterlini de rezerv paraya örnek olarak gösterilebilir. Amerikan Doları 1944 yılında kabul edilen 35 Dolar = 1 Ons altın denkliğiyle uluslararası rezerv para olarak ortaya çıkmıştır. Ancak bu tarihlerde Amerikan Dolarının uluslararası rezerv para olması Amerika'nın sahip olduğu altın rezervine bağlıydı. Ülkeler Amerika'ya dolar verip karşılığında altın alabiliyordu. Daha sonra Amerika elinde yeterli miktarda altın olmadığı için bu sistemi 1971'de kaldırmıştır. Ancak yine de Amerikan Doları uluslararası rezerv para olmaya devam etmiştir. İşte petrol burada devreye girmiştir. Bu tarihte Suudi Arabistan petrol ticaretini yalnızca dolarla yapacağı yönünde güvence vermiştir ve diğer petrol ihraç eden ülkeler de satışlarını dolar ile yapacaklarını açıklamıştır. Bu sayede Amerikan Doları rezerv para olarak varlığını devam ettirmiştir. Paranın rezerv para olması bir ekonomi için olağan üstü bir imkandır. Sadece mürekkep ve kağıt maliyeti ile para basabilir ve bu para ile dünyadan istediğiniz şeyi satın alabilirsiniz. Ama paranız rezerv para değil ise önce ihracat yapıp veya borç alıp dolar bulacaksınız ki sonra bu dolar ile yurt dışından bir şey satın alabilesiniz. Parası rezerv para olmayan devletler döviz sıkıntısını çözmek için vergileri arttırmak, ithalatı azaltmak, borç almak gibi yollar izlerken ABD sadece karşılıksız para basarak sorunu çözebilir. Parası rezerv para olduğu için bastığı karşılıksız parayı da uluslararası piyasalara sürebilir.

Petrol-Dolar İlişkisi

Petrol sıradan bir mal değildir. Benzer şekilde Amerikan Doları da sıradan bir para birimi
değildir. Amerika Birleşik Devletleri, bütün zayıflıklarına rağmen dünyanın hakim gücü olmaya devam edebiliyorsa, bu durum petrolün dolar cinsinden fiyatlanması ile mümkün olmaktadır. Amerikan Doları dışında bir parayla petrol ticareti yapmaya kalkan ülkeler Amerika'nın düşmanı ilan edilmektedir. Mesela, Irak, Libya ve Venezuela'nın sahip oldukları petrolü Avro ile satacaklarını açıklamalarından sonra yaşanan gelişmeler düşündürücüdür. Aynı şekilde İran da petrolün dolarla satılmasına karşı politikalar ürettiği için İran'a karşı ciddi bir Amerikan tepkisi vardır. Petrolün Amerikan Doları ile satılması yoluyla oluşturulan hegemonyayı yıkmak isteyen tüm ülkelerin bir şekilde başları derde girmektedir. Suudi Arabistan 1973 yılında aldığı resmi bir karar ile bütün petrolünü Amerikan Doları ile satacağını açıklamıştır. Yine aynı şekilde 1975 yılında Petrol İhraç Eden Ülkeler Teşkilatı da sadece Amerikan Doları ile petrol satma kararı almıştır. Gündemi takip edenler bu ülkelerin sürekli ABD'den silah aldıklarını görmüştür. Yani petrol ihracatçısı bu ülkeler petrollerini satıp kazandıkları dolar ile ABD'den silah satın almaktadır. Ayrıca ABD'nin sürekli bölgemizde olmasının en önemli nedeni de petrol-dolar ilişkisinde gizlidir. Orta Doğu ülkelerinin sahip oldukları petrolü Amerikan Doları ile satmaları ABD için çok önemlidir ve ABD'nin bölgede olmasının en önemli nedeni budur.

Sonuç Olarak

Petrolün Amerikan Doları ile satılması Amerika Birleşik Devletleri'nin uluslararası gücünün devam etmesi için en önemli unsurdur. Petrolün Amerikan Doları ile satılmasının önünde bir tehdit belirdiği zaman, ABD mümkün olduğunca çabuk müdahale etmekte ve tehdidi ortadan kaldırmaktadır. Özellikle Irak’ı işgal ettikten sonra ABD, petrolün dolar ile satılmasını daha da güvence altına almıştır. Görünen o ki, ABD, petrolün Amerikan Doları haricinde başka bir para ile satılmasına hep karşı çıkacaktır. Çünkü petrol satıcısı ülkelerin petrollerini Amerikan Doları dışında bir parayla satmaları ABD'nin küresel egemenliğini sona erdirecektir.