Garipçiler Akımının Genç Kahramanı
Bugün şair, yazar ve çevirmen Orhan Veli Kanık’ın ölüm yıldönümü. 1914 yılında doğan Orhan Veli, 1936 yılında sanat hayatına adım atmıştır. Nazım Hikmet ve Necip Fazıl’ın tarzlarından da etkilenmiş olduğu bilinir. Cahit Sıtkı Tarancı ve Ahmet Muhip Dranas’la birlikte Türk edebiyatındaki bir devrimi sığdırmıştır.
Garipçiler akımıyla geleneksel Türk şiirindeki aşkı arayan yüce insan tipini de, toplumu için savaşan, mücadele eden kahraman tipini de, din uğruna ömrünü harcayan derviş tipini de terkedip günlük hayat gailesi içinde; karnını doyurmaya çalışan, sokaktaki sıradan insanı ve onun dertlerini anlatan şiirler yazmıştır.
Türk şiirinde devrim
Kitabe-i Seng-i Mezar şiirinde Süleyman efendi ve onun nasırı ilk defa şiire girerken çok büyük tepki çekmiştir.
Ve bu şiirde ölümü bile o kadar basit anlatır ki: Bir gece uyudu, uyanmayıverdi sözleriyle sıradan insanın ölümünün de sıradanlığını anlatmıştır.
Beni bu güzel havalar mahvetti şiirinde kendi hayatındaki savruluşları anlatmıştır. Aşk resmi geçidi şiirinde de kendi gönül hayatından bahseder. Ne kahraman, ne de ulvi bir savaşçı.
En basit haliyle kendi hayatıdır anlattığı. Şiirde tıpkı Necip Fazıl ve Nazım Hikmet gibi o da hem aruz hem hece ölçülerini reddetmiştir ilave olarak teşbih, istiare, kafiye gibi geleneksel bütün söz sanatlarını da terk etmiştir.
Şiirinde din ve inançlar değil insanlar vardır
Orhan Veli muhtemelen agnostik felsefeyi benimsemiş biriydi. Bir şiirinde geçen “Ne Allahın olmasını isterim, ne de işimin Allaha kalmasını isterim” sözleri bende bu çağrışımı oluşturmuştur. Taş attım ağca şiirinde ise sokaktaki bir çocuğun inadı ve bir taşa beslediği sevgisini anlatır.
Yine ulviyet, kahramanlık vs yoktur. Biraz da yaşadığı fakir hayat nedeniyle şiirlerinde ironi, karamsarlık ve umutsuzluk çokça işlediği temalar olmuştur. Bir de hayatı dalgaya alan şiirleri ile ayrı bir tarz oluşturmuştur. Bedava yaşıyoruz şiiri buna bir örnektir.
Orhan Veli şiirlerinde asla duaya, niyaza, yakarışa giden sözleri olmamıştır ki bundan dolayı kendisinin agnostizmi benimsemiş olduğunu düşünüyorum. Yoksa kendisi bu konuda bir açıklama yapmamıştır.
İstanbul’u Dinliyorum
İstanbul’da yaşayan her şair gibi Orhan Veli de İstanbul için şiir yazmıştır. Ama burada da büyük bir fark vardır. İstanbul’u tanrıçalaştıran, yücelten sözler değildir yazdıkları. İstanbul’da yaşayan insanın günlük hayatıdır anlattığı.
Şiir yazma dışında edebi çalışmaları
Çok iyi İngilizce ve Fransızca bilen Orhan Veli, La Fontaine’nin 49 masalını türkçeye çevirmiştir.
Melih Cevdet Anday ve Oktay Rıfat’la birlikte Batıdan Şiirler adlı kitapta yer alan şiirlerin çevirilerini yapan Orhan Veli 30’dan fazla Sherlock Holmes hikayesinin de çevirmenliğini yapmıştır.
1941 yılında Ki Ka Ku adlı bir Japon şairin 30 şiirini fransızcadan türkçeye çevirmiştir. Ayrıca Gogol’un üç hikayesinin de çevirisini yapmıştır.
Ancak bildiği yabancı dillerin sözcüklerini günlük hayatta kullanıp kendini üstün gösterme, halka üstten bakma gibi bir eğilimi hiç olmamıştır. Bir süre denemeler ve makaleler de yazmıştır.
14 Kasım 1950 günü hayata veda eden güzel insan Orhan Veli’yi saygıyla anıyoruz
En İyi Cevaplar