Tarihte Binaların Sağlamlığı Nasıl Ölçülüyordu? Eski Devir Sismografı: Deprem Terazisi Nedir?

İnsanlık var olduğundan beri doğal afetlerle mücadele ediyor. Özellikle deprem ne yazık ki her çağın problemi. Bu sebepten ötürü günümüzde teknolojik olarak sismograf (depremyazar) adı verilen bir aygıt kullanılıyor.

Sismograf, yer hareketlerini sürekli olarak kaydeder. Bu cihaz sayesinde yer sarsıntılarının büyüklüğü, zamanı , yeri ve süresi saptanabiliyor. Modern sismograflar 1880'li yılların sonunda kullanılmaya başlandı.

Peki hiç düşündünüz mü: Eski dönemlerde binaların depremden hasar alıp almadığı nasıl anlaşılıyordu?

Bunun için Türk mimarisinin, hâlâ daha bazı camilerinde bulunan çok basit ama o kadar da etkili bir taktiği var: Deprem Terazisi

Camilerin farklı bölümlerinde yer alan bu silindir şeklindeki teraziler; kimi zaman mermerden kimi zaman betondan oluşuyor. Çalışma mekanizması basit, eğer sütunlar kolaylıkla dönüyorsa binanın temelinin sağlam olduğu anlamına geliyor. Yok zorlanıyor veya dönmüyorsa da binanın depremden hasar aldığını gösteriyor.

İmamlar, müezzinler her sabah gelip öncelikle bu deprem terazilerini çevirirmiş. Bu sayede de temelinde veya mekanizmanın bulunduğu yerde hasar varsa hemen tamir edilirmiş.

Deprem Terazileri genellikle caminin mihrap bölümünün kenarında bulunsa da, ana girişlerde veya minare bölümünde bulunanlar da var.

Ayrıca Mimar Sinan'ın da eserlerinde bu deprem terazilerini görebiliyoruz. Mesela Manisa'daki Muradiye Camii'nin mihrabının her iki yanında bulunan deprem terazileri, bugün bile mekanizmayı kontrol etmemize olanak sağlıyor.

Elbette günümüzde yalnızca Manisa'da değil, Anadolu'nun bazı şehirlerindeki camilerde de hâlâ bir diğer adıyla denge terazilerini görebilirsiniz. Şu an bilinen en eski örneği Diyarbakır Ulu Camii. Açılış tarihinin 1090 yılı olduğu düşünülüyor.